مقدمه وهدف: کمبود ید و اختلال‌های ناشی از آن به عنوان یک مشکل عمده بهداشتی ـ تغذیه‌ای در ایران از سال‌ها قبل شناخته شده است. استان همدان یکی از مناطقی است که در مطالعات قبل از یدرسانی دارای شیوع بالای گواتر آندمیک بوده است. در ایران برنامه کنترل و پیشگیری از بروز این اختلال‌های از جمله تولید و توزیع نمک یددار از سال 1368 به مرحله اجراء درآمده است. به منظور پایش برنامه کشوری مبارزه با کمبود ید در سال 1380 این بررسی در دانش‌آموزان 7 تا 10 ساله استان همدان انجام شد.

روش کار : طی یک بررسی توصیفی ـ مقطعی از طریق نمونه‌گیری تصادفی تعداد 1200 دانش‌آموز (به تعداد مساوی دختر و پسر) انتخاب شدند. شیوع گواتر از طریق معاینه بالینی انجام و طبق تقسیم‌بندی سازمان جهانی بهداشت درجه‌بندی شد. نمونه ادرار از یک دهم نمونه‌ها اخذ گردید و اندازه‌گیری ید ادرار به روش هضم انجام شد.

نتایج: درصد کلی گواتر در دانش‌آموزان استان 18 درصد به ترتیب در دختران و پسران 15.8 و 20.2 درصد بود. میانه ید ادرار در جمعیت مورد مطالعه 15.3 میکروگرم در دسی‌لیتر بود. در 78.3 درصد موارد ید ادرار بیشتر از 10 میکروگرم در دسی‌لیتر بود و سطح یـــد ادرار کمتر از 5 میکروگرم در دسی‌لیتر در 8.7 درصد موارد وجود داشت. هیچ مورد ید ادرار کمتر از 2 میکروگرم در دسی‌لیتر وجود نداشت. تفاوتی در شیوع گواتر و میزان ید ادرار بین دو جنس و نیز بین دانش‌آموزان شهر و روستا مشاهده نشد.

نتیجه نهایی: یافته‌های این بررسی نشان می‌هد که در مقایسه با بررسی کشوری سال 1375 درصد گواتر در دانش‌آموزان کاهش معنی‌داری داشته و ید ادرار دانش‌آموزان استان همدان همچنان در حد مطلوب سازمان جهانی بهداشت می‌باشد. لذا استان همدان در زمره مناطق "عاری از کمبود ید " محسوب می‌شود.