مقدمه و هدف: بر طبق گزارشهای سازمان بهداشت جهانی، عامل اصلی ناباروری در 20% موارد بین زوجهای فاقد فرزند قطعاٌ توسط عامل مذکر ایجاد می گردد. 70% موارد ناباروری مردان علل شناخته شده ای دارد، اما در 30% موارد علت ناشناخته است. کروموزوم Y و حذفهای کوچک بازوی بلندکروموزوم Y در سه ناحیه AZFa ، AZFb ، AZFc مرتبط با نقص روند اسپرماتوژنز می باشد. اهمیت این حذفهای ژنی در احتمال انتقال آن به نسل بعد با روشهای کمک باروری است. در این مطالعه هدف بررسی حذف های کوچک کروموزوم Y در مردان نابارور آزواسپرم و الیگواسپرم شدید مراجعه کننده به مرکز IVF بیمارستان فاطمیه همدان می باشد.

روش کار: در این مطالعه مورد شاهدی 56 مرد نابارور با الیگواسپرمی و آزواسپرمی غیر انسدادی که فاقد هرگونه اختلال سیتوژنتیکی بودند و 44 مرد سالم بارور مورد بررسی قرار گرفتند. کلیه بیماران جهت تعیین حذفهای کروموزوم Y در سه ناحیهAZFa ، AZFb و AZFc با روش Multiplex PCR مورد بررسی قرار گرفتند. پرایمرهای sY84,sY86 برای ناحیه AZFa ، پرایمرهای sY127,sY134 برای ناحیه AZFb و پرایمرهای s‏Y254,sY255 برای ناحیه AZFc استفاده گردید. نتایج: میزان جهش در مردان الیگو و آزواسپرم 1.87% به دست آمد که با تفکیک به گروههای آزواسپرم و الیگواسپرم شدید به ترتیب مقادیر 4% و 0% به دست آمد. یک بیمار از 56 بیماردارای حذف در ناحیه (AZF) بود، که 1 حذف در ناحیه AZFa(sY84)  ، دو حذف در ناحیه (Sy134 و AZFb (sY127 و 1 حذف در ناحیه AZFc (Sy254) مشاهده گردید. در هیچ یک از مردان گروه کنترل در نواحی مورد بررسی جهش مشاهده نگردید.

نتیجه نهایی: این مطالعه تاکید میکند که آنالیز و بررسی حذفهای کوچک کروموزوم Y بایستی برای کلیه بیماران الیگو وآزواسپرم با علت ناشناخته که کاندید تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم هستند انجام گیرد. نتایج حاصل همچنین تاکید می کند که عوامل شناخته نشده ای در ناباروری مردان وجود دارند که لزوم بررسی های وسیع تر در این زمینه را ایجاب می کند.