مقدمه و هدف: گرچه کاربرد برنامه های آموزشی-روانشناختی به منظور ارتقاء کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریه توصیه شده است اما تا به امروز اثربخشی این برنامه ها به ویژه شیوه کوتاه و ساده شده آنها نامشخص بوده است. هدف از این مطالعه ارزیابی اثربخشی یک برنامه کوتاه مداخله آموزشی-روانشناختی با روش آموزش خود-تدبیری و اصلاح رفتارویژه بیماران مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریه بر کیفیت زندگی این بیماران بود.

روش کار: به منظور دستیابی به هدف مذکور در یک مطالعه کارآزمایی بالینی، 42 بیمار با تشخیص قطعی بیماری انسدادمزمن ریه (COPD) که به صورت پی در پی به درمانگاههای ریه مراکز نور و الزهرا اصفهان مراجعه نموده بودند بر اساس معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند و در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. بیماران گروه مداخله علاوه بر درمانهای طبی معمول، طی 8 جلسه هفتگی یک ساعته تحت تاثیر مداخله آموزشی ـ روانشناختی ویژه بیماران مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریه قرار گرفتند و گروه کنترل فقط تحت درمانهای طبی معمول قرار داشتند. ارزیابی توسط فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت در سه مقطع قبل از درمان، پس از درمان و سه ماه پس از درمان انجام گرفت. سپس داده های جمع آوری شده با استفاده از تحلیل کواریانس و تحلیل کواریانس با اندازه های تکراری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج: نتایج حاصل از تحلیل کواریانس با اندازه های تکراری بین دو گروه در چهار بعد کیفیت زندگی شامل بعد فیزیکی (F=19.303 و 0.0001>P)، بعد روانشناختی (F=10.53 و 0.002>P)، بعد اجتماعی (F=4.2 و 0.000>P) و بعد محیطی (F=8.635 و 0.006>P) تفاوت معناداری را نشان داد. همچنین نتایج تحلیل کواریانس داده های مرحله پیگیری در سه ماه پس از مداخله تفاوت معناداری بین دو گروه در سه بعد کیفیت زندگی شامل بعد فیزیکی (F=14.157 و 0.0001>P)، بعد اجتماعی (F=5.35 و 0.026>P) و بعد محیطی (F=8.4.43 و 0.042>P ) را نشان داد. معهذا تفاوت معناداری بین دو گروه در بعد روانشناختی (F=3.289 و 0.077>P) مشاهده نشد.

نتیجه نهائی: گرچه مطالعه روی نمونه های بزرگتر با پیگیری طولانی تر به منظور بررسی اثر بخشی روشهای مداخله مورد نظر ضروری است اما یافته های این پژوهش تاثیر مداخله آموزشی- روانشناختی چند وجهی خلاصه شده شامل خود-تدبیری و اصلاح رفتار ویژه بیماران مبتلا به بیماری انسداد مزمن ریه توام با نظارت مستمر درمانگر را بر ارتقاء کیفیت زندگی این بیماران تایید نمود. همچنین به نظر می رسد که اثر بخشی هر برنامه مداخله آموزشی _روانشناختی متضمن تناسب با ابعاد مختلف کیفیت زندگی و بکارگیری مولفه های موثر آن در یک شیوه قابل فهم و قابل اجراء برای بیماران می باشد. این دستاورد می تواند نکته قابل توجهی باشد که در مطالعات قبلی کمتر مورد توجه بوده است.