مقدمه و هدف: بنزن مایعی بی رنگ تا زرد کم رنگ و با بوی معطر می باشد. در تماس مزمن کارگران با بنزن در محیط کار یکی از مهمترین و خطرناکترین عوارض نامطلوب بهداشتی، مسمومیت سیستم خونساز یا سرطان خون است که در ابتدا به صورت آنمی، لوکوپنی، ترومبوسیتوپینیا و ... بروز می کند. هدف از انجام این مطالعه پایش بیولوژیکی تماس افراد با بنزن از طریق اندازه گیری ترانس، ترانس ـ موکونیک اسید در ادرار پایان نوبت کار در یک واحد کک سازی بود.

روش کار: نوع مطالعه مورد- شاهدی بود. نمونه های ادرار پایان نوبت کاری از 42 کارگر شاغل در یک واحد کک سازی و پالایشگاه بنزول مربوط به آن ( گروه مواجهه یافته با بنزن ) و 40 نفر از کارگران خدماتی واحد ادراری (گروه مواجهه نیافته با بنزن ) جمع آوری شد. جهت استخراج ترانس، ترانس ـ موکونیک اسید ادرار از روش استخراج فاز جامد تجزیه  با کارتریج تبادل آنیونی قوی (SAX) استفاده گردید. با تزریق محلول حاصل از استخراج به دستگاه کروماتوگرافی مایع با عملکرد عالی غلظت ترانس، ترانس- موکونیک اسید اندازه گیری شد. کراتینین ادرار نیز با روش ژافه و توسط دستگاه اتوآنالیز مدل kone-Pro تعیین مقدار شد.

نتایج : میانگین غلظت ترانس، ترانس ـ موکونیک اسید در ادرار کارگران  مواجهه یافته و مواجهه نیافته به ترتیب برابر با 3.33±3.83 و 0.1007±0.091 میلی گرم بر گرم کراتینین بود. میانگین غلظت ترانس، ترانس ـ موکونیک اسید در ادرار کارگران مواجهه یافته در پالایشگاه بنزول 0.64  میلی گرم بر گرم کراتینین و در واحدکک سازی برابر با 3.68 میلی گرم بر گرم کراتینین بود.

نتیجه نهایی : مطالعه حاضر نشان داد که میانگین غلظت ترانس، ترانس ـ موکونیک اسید در ادرار کارگران  مواجه با بنزن 6 تا 7 برابر شاخص بیولوژیکی تماس با این آلاینده است؛ بنابراین می توان گفت ریسک ابتلا به سرطان های خونی و دیگر عوارض نامطلوب ناشی از تماس  در این افراد وجود دارد و باید با استفاده از روش های کنترل  مهندسی و مدیریتی میزان تماس را تا کمتر از حد مجاز کاهش داد.