مقدمه: استفاده مزمن از مواد مخدر با طیف گسترده‌ای از نواقص عصب‌شناختی همراه است. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف مقایسه یکی از کارکردهای عصب‌شناختی یعنی کارکرد به روز کردن حافظه فعال، در سه گروه سوءمصرف کنندگان مواد (هروئین و تریاک)، تحت درمان با متادون و بهنجار، صورت گرفت.

روش کار: این مطالعه از نوع مطالعات علی-مقایسه‌ای بود. از مراجعه کنندگان کلینیک‌های ترک اعتیاد شهر شیراز در سال 1394، به روش نمونه‌گیری هدفمند تعداد 90 نفر در سه گروه سوءمصرف‌کننده مواد (30 نفر)، تحت درمان با متادون (30 نفر) و بهنجار (30 نفر) انتخاب شدند. تمامی آزمودنی‌ها، تکلیف به روز کردن حافظه فعال و مقیاس تلاش ذهنی صرف شده، را تکمیل نمودند. عملکرد در این تکلیف از دو بعد کارآمدی پردازش و اثربخشی عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از نسخه 23 نرم‌افزار آماری SPSS، تحلیل واریانس چندمتغیری و آزمون تعقیبی توکی مورد تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها: نتایج حاکی از تفاوت معنادار بین سه گروه در کارکرد به روز کردن حافظه فعال بود. به این صورت که گروه بهنجار اثربخشی عملکرد و کارآمدی پردازش بهتری نسبت به دو گروه دیگر داشت و گروه تحت درمان با متادون نسبت به گروه سوءمصرف کننده اثربخشی عملکرد و کارآمدی پردازش بهتری داشت.

نتیجه‌گیری: مصرف مواد اعتیادآور بر کارکردهای عصب‌شناختی افراد اثرات منفی به جای می‌گذارد. از آنجایی که گروه تحت درمان با متادون نسبت به گروه سوءمصرف کننده مواد، در کارکرد به روز کردن حافظه فعال، عملکردی اثربخش‌تر داشتند، این یافته‌ها، جای امیدواری می‌دهد که اثرات مواد مورد بررسی بر کارکرد به روز کردن می‌تواند همیشگی نباشد و می‌توان به دنبال مداخله‌های درمانی مفیدی بود که این نقایص را مورد تأکید قرار دهند.